De kwetsbaarheid van onze rechtsstaat
‘De morele pijngrens is nog lang niet bereikt’ zo luidde de kop boven een interview dat begin maart verscheen in De Groene Amsterdammer. De inzet van het interview waren belangrijke vragen, zoals ‘hoe bescherm je de rechtsstaat’ en ‘hoe houd je Nederland rechtvaardig en veilig’. De geïnterviewde? Dick Schoof, op dat moment nog geen minister-president maar secretaris-generaal van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Over de morele pijngrens is hij duidelijk, die ligt daar ‘waar de hele Staten-Generaal wetten gaat aannemen en de grondwet zo gaat wijzigen dat je serieuze vraagtekens kunt gaan zetten bij het voortbestaan van de democratie.’ Over kleinere zaken die tegen recht en rechtsstaat ingaan is discussie mogelijk. De grenzen en de inhoud van de democratische rechtsstaat zijn aan verandering onderhevig. De interviewer schrikt van dit antwoord. Wij ook? Wat is nodig om onze democratische rechtsstaat stabiel en weerbaar te houden? Waar staat onze rechtsstaat voor? Hebben we enkel duidelijke juridische waarborgen nodig, zoals een grondwet? Of is het ook belangrijk dat we politici, ministers en ambtenaren hebben die de rechtsstaat dragen en uitdragen? Welke rechtsstatelijke ethos verwachten we van hen en van ons als burgers? Dit zijn de vragen die we tijdens de lezing bespreken.
Ronald Tinnevelt is rechtsfilosoof en als onderzoeker en docent verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij verricht onderzoek naar de weerbaarheid van de democratische rechtsstaat, de normatieve status van politieke partijen en de idee van mondiale rechtvaardigheid. Momenteel bereidt hij met L. Corrias (VU) een bundel voor met als titel ‘European Ways of Life’ (Edgar Elgar 2024). Recent redigeerde hij samen met L. Ansems, L. Noyon en T. Riesthuis een themanummer van Utrecht Law Review (2023 19/2) over de legitimiteit van conflictoplossende instituties, met M. van Emmerik en R. Jansen (RU) een themanummer van het NJB over de weerbare democratische rechtsstaat, met R. Schlössels en J. Sillen het boek ‘Naar een weerbare rechtsstaat’ (Kluwer, 2022) en met Frank van den Heuvel de bundel ‘Polarisatie en perspectief’ (Eburon, 2022).