In Nederland werken honderdduizenden arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa. Ze zijn onmisbaar voor sectoren en bedrijfstakken met veel eenvoudig, fysiek en laagbetaald werk. Zonder hen zouden slachterijen vastlopen, groenten en fruit niet op tijd geoogst worden, supermarkten niet op tijd bevoorraad en onze bestellingen niet gratis binnen 24 uur bezorgd. Vrijwel iedereen in Nederland is eindgebruiker van hun arbeid. Toch zijn ze voor de meeste Nederlanders tamelijk onzichtbaar. Velen worden ingehuurd via uitzendbureaus, ook voor werk dat het hele jaar rond voorhanden is. En terwijl de Nederlandse en Europese regelgeving uitgaan van zelfredzame mobiele EU-burgers, zijn veel van deze arbeidsmigranten juist sterk afhankelijk van hun (uitzend)werkgevers – en daarmee kwetsbaar voor misstanden.
De lusten en lasten van deze arbeidsmigratie zijn ongelijk verdeeld. De afgelopen vijftien jaar is dat door allerlei adviesorganen in een reeks van rapporten geconstateerd. De coronapandemie leek voor een doorbraak te zorgen. Het Aanjaagteam bescherming arbeidsmigranten onder leiding van Emile Roemer bracht een rapport vol aanbevelingen uit, die het toenmalige kabinet allemaal omarmde. Wat is er sindsdien gebeurd om misstanden aan te pakken en de werk- en leefomstandigheden van deze arbeidsmigranten te verbeteren?
In deze lezing wordt speciaal ingegaan op de situatie van arbeidsmigranten in Noord-Limburg en maatregelen om die te verbeteren. Een deel van de arbeidsmigranten die aan de Nederlandse kant van de grens werken, is aan de Duitse kant van de grens gehuisvest. Deze groep is extra kwetsbaar voor misstanden, omdat toezicht en handhaving grotendeels ophouden bij de grens. Malafide Nederlandse uitzendbureaus maken bewust gebruik van dit toezichtsvacuüm, is de overtuiging van bestuurders en hulpverleners in Duitse grensgemeenten. Zij zouden de lusten en lasten graag anders verdeeld zien – net als veel lokale bestuurders en hulpverleners aan de Nederlandse kant van de grens.
Anita Böcker werkt als docent en onderzoeker bij de vaksectie Rechtssociologie en Migratierecht van de rechtenfaculteit van de Radboud Universiteit te Nijmegen. De afgelopen decennia heeft ze onderzoek gedaan naar uiteenlopende onderwerpen, van de instroom van juristen uit etnische minderheden in de rechterlijke macht tot de sociale werking van gelijke-behandelingswetgeving en van pensioenmigratie en -remigratie naar Turkije tot 24-uurszorg door inwonende migranten in particuliere huishoudens. Tijdens de covidjaren onderzocht ze de impact van de pandemie op arbeidsmigranten. In een vervolgproject onderzoekt ze samen met collega’s van de Hochschule Rhein-Waal in Kleef de werk- en leefomstandigheden van arbeidsmigranten in de grensregio en mogelijkheden om die te verbeteren. Daarnaast doet ze onderzoek naar werving van vakkrachten van buiten de EU als een van de mogelijke oplossingen voor personeelskrapte in de zorgsector en technische sectoren.